ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΤΗΣ ΣΠΑΡΤΗΣ…


ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΤΗΣ ΣΠΑΡΤΗΣ Παίρνοντας αφορμή από μια συζήτηση περί πανοπλίας, διαπίστωσα ότι ακόμη αποτελεί κοινή παρανόηση ότι στην αρχαία Σπάρτη της κλασσικής εποχής, υπήρχε κάποιου είδους “σοσιαλιστικό” μοντέλο, με το κράτος να αναλαμβάνει τα πάντα όσον αφορά στον οπλισμό κλπ. των πολιτών του και την οικονομία να είναι “αχρήματη” και “κρατική”. Στην πραγματικότητα, η σπαρτιατική οικονομία στο εσωτερικό της, λίγο διέφερε από οποιασδήποτε άλλης πόλης-κράτους της εποχής. Τουλάχιστον των δωρικών (γιατί υπήρχαν κάποιες διαφορές ανάλογα με την φυλή). Η Σπάρτη είχε εγχρήματη οικονομία, απλώς το χρήμα ήταν ογκώδες και άβολο, και δεν ενθαρρυνόταν η κυκλοφορία του, τουλάχιστον όχι εκτός Σπάρτης. Ωστόσο ήδη από την εποχή των μηδικών, είχαν αρχίσει να κυκλοφορουν εντός της Σπάρτης ξένα νομίσματα, περιορισμένα στην αρχή, σταδιακά πολύ περισσότερα. Ως ένας τύπος μαύρης αγοράς. Μετά το πέρας του Πελοποννησιακού Πολέμου, η κυκλοφορία “κανονικών” νομισμάτων, έγινε κανόνας και στην Σπάρτη. Εντός της πόλης, οι περισσότερες υπηρεσίες ήταν, όπως σε κάθε άλλη πόλη, ιδιωτικές και όχι κρατικές. Οντως το σπαρτιατικό κράτος είχε μεγαλύτερη παρεμβατικότητα στην κοινή ζωή, αλλά αυτό δε σημαίνει ότι ήταν “σοσιαλιστική” η σπαρτιατική πολιτεία. Καταρχήν, οι Σπαρτιάτες Ομοιοι, δεν ήταν οικονομικά ίσοι. Τουναντίον, υπήρχαν εξαιρετικά πλούσιοι και υπήρχαν και πολλοί που ίσα-ίσα που είχαν τα απαιτούμενα για να πληρώνουν το μερίδιο τους στα κοινά συσσίτια. Καθώς το τελευταίο ήταν απαραίτητη προϋπόθεση για την διατήρηση της ιδιότητας του Σπαρτιάτη πολίτη, αυτοί που δεν διέθεταν αυτό το μίνιμουμ περιουσίας (προσωπικής περιουσίας) εξομβελιζόταν από την τάξη των Ομοιων και γινόταν υπομείωνες. Γίνεται πολύς λόγος για την περίφημη “λειψανδρία” της Σπάρτης. Δηλαδή το ολιγάριθμο των πολιτών με πλήρη δικαιώματα. Ξέρουμε λ.χ. ότι στην εποχή των μηδικών η πόλη διέθετε 6.000 Ομοίους. Εναν αιώνα αργότερα, ο αριθμός τους είχε πέσει κάτω από τις 2.000. Αντίθετα με τα όσα λανθασμένα πιστεύουν πολλοί, η μείωση αυτή δεν οφείλεται ούτε στην πολεμική δραστηριότητα των σπαρτιατών, ούτε σε κάτι άλλο παρόμοιο. Οφείλεται στο ότι τακτικά Ομοιοι πτώχευαν και μετατρεπόταν σε υπομείωνες. Είναι χαρακτηριστικό ότι η λακωνική και μεσσηνιακή γη που τον 6ο αιώνα φαίνεται να ήταν μοιρασμένη όχι σε ισομερείς, ακριβώς, αλλά σίγουρα σε κλήρους που δεν είχαν τεράστιες διαφορές μεταξύ τους, όσο περνούσε ο χρόνος, συγκεντρωνόταν σε όλο και λιγότερα χέρια. Η εξέλιξη ατή επιταχύνθηκε μετά το πρώτο μισό του 5ου αιώνα και ιδιαίτερα από τις αρχές του 4ου αιώνα. Φθάσαμε έτσι στα 320 π.χ. η Σπάρτη να διαθέτει λιγότερους από 500 Ομοιους, ενώ το 90% της λακωνικής γης (η Μεσσηνία είχε χαθεί προ πολλού) ανήκε σε μόλις 10 εξ αυτών. Ο μηχανισμός για την πτώχευση των σπαρτιατών είναι ο τυπικός: οι σπαρτιάτες δανειζόταν από άλλους όμοιους για να αντιμετωπίσουν κάποια έξοδα ή σε μια κακή αγροτική χρονιά, δεν είχαν να πληρώσουν το δάνειο και ο πιστωτής έπαιρνε τη γη τους. Ολα αυτά κραυγάζουν ότι υπήρχε μια κανονικότατη εγχρήματη οικονομία με “ιδιωτικοοικονομικά” χαρακτηριστικά. Ως προς τους δούλους και τα λοιπα κινητά αγαθά (και οι δούλοι τέτοια λογίζονταν) οι Σπαρτιάτες είχαν προσωπικούς δούλους, άλογα, εργαλεία, όπλα, τα πάντα. Μάλιστα αναφέρονται σε διάφορες πηγές, περιπτώσεις όπου ένας πολίτης δανείζει σε κάποιον άλλον έναν ή περισσότερους δούλους, το άλογο, κάποια σκεύη κλπ. Υπήρχαν βεβαίως και πολιτειακοί δούλοι, οι οποίοι είχαν διάφορα καθήκοντα (από το να καλλιεργούν τις γαίες της σπαρτιατικής πολιτείας, η οποία όντως είχε ένα μερίδιο αλλά όχι μεγάλο της γης, έως να κάνουν τους αστυνομικούς στους άλλους είλωτες και πολλά ακόμη) αλλά δεν ήταν η πλειοψηφία, ούτε ο κανόνας. Καταγράφονται στις πηγές δύο περιπτώσεις όπου υπομείωνες και δούλοι εξοπλίστηκαν με έξοδα της λακωνικής πολιτείας και στάλθηκαν σε μακρινές εκστρατείες και αυτές ακριβώς οι δύο περιπτώσεις έχουν θεωρηθεί από λίγους μελετητές (λανθασμένα) ότι αποτελούσαν κανόνα. Στην πραγματικότητα ήταν απλώς μια εξαίρεση, αφού στάλθηκαν “αναλώσιμοι” πολιτες κατώτερης κατηγορίας (που δεν είχαν φυσικά τα χρήματα για προμήθεια οπλιτικής πανοπλίας) ώστε να διαφυλαχτούν οι πολύτιμοι Ομοιοι.

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΤΗΣ ΣΠΑΡΤΗΣ... 1


Πηγή


Σου αρέσει; Μοιράσου το με τους φίλους σου!

0 Σχόλια

Your email address will not be published. Required fields are marked *